De middeleeuwse kerkbouwers vertelden hun verhaal aan de hand van afmetingen, getallen en vormen. Allemaal stonden ze voor iets. De mensen konden niet lezen of schrijven, dus moest het gebouw aan de hand van beelden, vormen en afmetingen iets duidelijk maken. En sommige kennis werd enkel voorbehouden aan ingewijden. Dit was ook zo in de Onze Lieve Vrouw Bezoeking kerk in Lissewege.
De Fibonaccireeks
De gotische kathedralenbouwers werkten met de getallenreeks van Fibonacci: 1-1-2-3-5-8-13-21-34-55-89-144-233-377-610-987-1597-2584-4181-6765-10946-…. Je weet wel die getallenreeks die in de Da Vinci Code van Dan Brown werd vernoemd. Een getallenreeks die ook in de natuur voorkomt. Het speciale is dat als je het eerste getal met het tweede optelt, de som het derde getal is en telkens zo verder. Het getal houdt ook verband met de gulden snede. Het werd in 1202 door Leonardo van Pisa, bijnaam Fibonacci, beschrijven in zijn boek Liber abaci. Toen hij 20 was ging hij naar Algerije waar hij Arabische en Indiaanse wiskunde bestudeerde.
De getallenreeks was niet nieuw. Wellicht rond 450 voor christus werd in de Chhandah-shāstra (‘kunst van de versmaat‘) door de schrijver Pingala die in het Sanskriet schreef al de Fibonaccireeks vermeld onder de naam maatraameru: de berg van de cadens. De cadans van de natuur.
Het verband tussen de Fibonacci-reeks en de natuur
Blaadjes en vormen in de natuur volgen de Fibonacci-reeks. Zelfs ons lichaam, ons DNA bestaat uit 34 ångström (1 ångström is 0,1 nanometer) lang en 21 ångström breed. Want de getallenreeks zie je in de bloem van kamille, een zonnebloem, een bloemkool, de draaiende werveling van de winden van een storm, de draaiing van een sterrenstelsel, de vorm van een slakkenhuis, enzovoort,…
Sommigen beweren echter dat Fibonacci zijn reeks gewoon uit de observatie van konijnen haalde. Want telkens een konijnenpaar (1+1=2) jongt (3) is de reeks van Fibonacci van toepassing. Recent zou echter ontdekt zijn dat het de bijen zijn die inspiratie boden, omdat bij de bijen ook wordt vermenigvuldigt volgens de Fibonaccigetallen. Wie meer wilt weten over het verband tussen Fibonacci en de natuur, klik hier.
Wat is nu het verband met de kerk van Lissewege?
Bij de bouw hebben de bouwers de Fibonacci-reeks verwerkt in de Onze Lieve Vrouw Bezoeking kerk van Lissewege. Deze kerk is gebouwd tussen 1225 en 1275, toen het boek van Fibonacci 23 jaar oud was. Want in de kerk komen enkele getallen uit de Fibonacci-reeks nogal prominent naar voren. Vooral het getal dertien. Er werd toen gebouwd in Brugse roedes, niet in meters, dat is maar een uitvinding van later in de achttiende, negentiende eeuw. Een Brugse roede is ongeveer 3,84 meter.
Volgens Johan Ballegeer in zijn boek De kerk van Lissewege, de tempeliers, de compagnons is de kerk 13 Brugse roedes lang (zonder de toren) en 13 Brugse roedes hoog. Het koor is 8 Brugse roedes lang, het schip 5 Brugse roedes. Dit was een aanleiding voor mezelf om de kerk verder te exploreren. En ik vond het getal dertien nog verschillende kerken terug. In een volgende blogpost zal ik een tipje van de sluier lichten. Laat mij nu al zeggen dat het aantal rode luikjes in de kerktoren, als je ze samentelt, dat je er dan twaalf hebt: 2 aan de voorkant, 2 aan de achterkant, 3 langs het noorden en 5 langs het zuiden. Opnieuw getallen uit de Fibonacci-reeks. Dan ben je nog niet aan dertien, zal je zeggen? Maar de toegangspoort was oorspronkelijk maar 1 toegangspoort, in een herstelling in de negentiende eeuw zijn er twee toegangspoorten gemaakt. Dus de 12 luikjes in de toren plus de toegangspoort is dertien. De kerk moest de natuur in haar bouw weerspiegelen. Maar dat was niet alles, Het getal dertien stond ook voor nog iets anders. Dat lees je in een volgende blogpost.
Foto: Bruno Jacxsens
