Een tekst voor Toon

“Sommige mensen leven stilletjes voort in de echo’s van een dorp. Toon was zo iemand.”

Soms kruist iemand je pad, even, en laat hij een licht achter dat lang blijft schijnen. Deze tekst is voor Toon – een man met een open deur, een open hart, en een glimlach die je niet vergat.

Soms heb je van die momenten waarop je niet kan geloven dat iets gebeurd is. Soms zijn er dingen waarvan je de zin niet begrijpt. Soms heb je de onweerstaanbare drang om een artikel te schrijven waarvan je hoopte dat je het nooit zou moeten schrijven.

Het nieuws sloeg in als een bom in ons klein dorp. Toon Walleyn, beter gekend als Fotoon, was er niet meer. Onverwacht, onbegrijpelijk, veel te jong (36 jaar). Je kan dit niet bevatten. Hoe iemand in de fleur van zijn leven met nog zoveel plannen plots van deze aardbol verdwijnt. Uit het leven verdwijnt. Uit het dorp verdwijnt. De dood is onverbiddelijk, zelfs bij gevers zoals Toon.   

Want Toon was een gever. Ik ontmoette hem de eerste keer toen ik een hulpoproep had gepost omdat ik een kastje niet verder in elkaar kon steken door mijn stijve duim. Er was één iemand in heel het dorp die reageerde. Een onbekende. Dat was mijn eerste ontmoeting met Toon. Hij stroopte zijn mouwen op en ging naarstig aan het werk. Achteraf bleek wel dat het niet enkel mijn stijve duim was die belette dat ik de kast in elkaar kon steken, maar dat het gewoon een onhandige handleiding was die langs geen kanten klopte. Dat was Toon: iemand die hij niet kende, te hulp schieten. Een gever.

 In zijn B & B nam hij dan ook alle moeite om zijn gasten in de watten te leggen. De recensies waren dan ook positief. Hij bracht een soort joie-de-vivre in het dorp. Zijn deur stond, zeker in de zomer letterlijk, altijd open. Je kon er altijd binnenstappen, hij ontving je met open armen.  We deelden de interesse in dit mooie witte dorp en de geschiedenis. Hij heeft me nog het onuitgegeven boekje van Johan Ballegeer gegeven waarin een tijdlijn van Lissewege staat beschreven en waar ik nog eens iets mee moest doen op deze website. Hij organiseerde ook de tentoonstelling 'Waar is de tijd' waarin oude foto's van Lissewege, Zeebrugge en Zwankendamme de geschiedenis van deze dorpen weer tot leven liet komen. 

Nadat mijn thriller Niets is wat het lijkt. Het witte dorp uitkwam, bood hij onmiddellijk aan om het boek te helpen promoten bij zijn gasten. Ik moest niets vragen, Toon deed dit gewoon. Toen ik eens vast zat met de cover van een boek, bood hij een helpende hand zonder iets voor te vragen. Toon was graficus en een getalenteerd fotograaf. Toon was gewoon Toon. Een toonbeeld van vriendelijkheid, openheid en vrijgevigheid.  

Het meest bijzondere moment was toen ik twijfelde of ik nog wel verder zou schrijven. Ik had een idee voor een boek over Brugge. Ik had het gevoel dat er iets in het plan van Brugge verborgen zat. Maar ik gaf het op. Ik zou moeten gaan snuisteren in oude stadsplannen om op zoek te gaan. Nee, mijn schrijverspen zou ik aan de haak hangen.
Enkele dagen later passeerde ik toevallig bij Fotoon. Hij vroeg me of ik nog boeken zou schrijven. Ik zei hem dat ik twijfelde over een boek over Brugge. Meer zei ik niet. Ik vertelde hem niets over mijn intuïtieve aanvoelen dat er iets in Brugge verborgen zat. Toon verdween naar achteren.
Plots kwam hij terug met een hele stapel boeken over Brugge, die hij voor mijn neus legde. Ik besloot erin te kijken, eerder uit beleefdheid dan vanuit een echt plan om weer te schrijven. Toon was opnieuw naar achteren verdwenen. En plots stond hij daar weer, met enkele papieren in zijn handen. Het waren kopieën van oude plannen van de stad Brugge, die zijn familie ooit gedrukt had.
Ik was even met mijn mond vol tanden. Ik had nog maar enkele dagen eerder besloten om te stoppen, omdat ik geen toegang had tot oude plannen van Brugge – en daar stond Toon met net datgene wat ik nodig had. Toon gaf ze me gewoon. Geen vragen, geen uitleg. Hij gaf me, onbewust, een teken dat ik misschien toch maar verder moest schrijven. Of het toeval was of niet, weet ik niet.
Maar op dat moment voelde het alsof iemand — of iets — me zachtjes een duwtje gaf.   Wat er verborgen zit in Brugge, heb ik ondertussen gevonden. Ik twijfel nu of het wel wijs is om er een boek over te schrijven. Het verhaal zit in mijn hoofd, de documentatie ligt klaar. Maar ik twijfel. Toon is er niet meer om me onbewust de weg te wijzen. En terwijl ik dit schrijf, merk ik hoe de tranen zich stil verzamelen in mijn ogen. Om wat er niet meer is. Om het afscheid. Misschien moet ik dat boek toch maar schrijven. Voor Toon. Of dankzij hem?

 Mijn moeder heeft Toon maar enkele keren ontmoet. Ze heeft één keer samen met hem een koffietje genoten dat hij had aangeboden in zijn kunstgalerij. Hij vertelde trots over zijn familieband met Hendrik Pickery, de beeldhouwer die Brugge verfraaide. Dat was het, meer niet.
Mijn moeder heeft nu problemen met haar kortetermijngeheugen en vergeet snel. Maar sinds ze van zijn overlijden hoorde, zegt ze me elke dag - soms zelfs meerdere keren op een dag -: "Ik moet vaak aan Toon denken. Ik kan dat niet geloven van Toon. Zo'n vriendelijke man. Het zijn de goeien die vaak worden weggenomen. Waarom Toon? Het is niet te begrijpen." Alsof Toon toch ergens in de gaten van haar geheugen blijft plakken. Dit schetst de indruk die Toon heeft nagelaten, zelfs bij een oude vrouw die hem amper kende.

Ik heb lang getwijfeld of ik iets over Toon zou schrijven op deze website over Lissewege. Toon woonde nu in Frankrijk, in Blesle (dat toevallig op ongeveer dezelfde lengtegraad ligt als Lissewege - Blesle 3°10' OL en Lissewege 3°12') en het contact was verwaterd, met uitzondering van plannen om ooit eens in Blesle te passeren als ik op reis zou gaan.
Vorige week, toen ik op zoek was naar informatie over oude mythologie, kwam ik een artikel tegen over 'met de helm geboren zijn'. Toon had ooit verteld dat hij met de helm geboren was. Dat zijn kinderen waarvan men vroeger zei dat ze het geluk met zich meedroegen. Dat het zieners zijn. Het artikel bleef heel de tijd terugkeren op mijn scherm. Heel merkwaardig, alsof het me iets wou vertellen. Ik dacht nog: ik moet echt eens terug contact opnemen met Toon om te vragen hoe het met hem gaat, nu zijn moeder overleden is. Wist ik veel dat hij, moedig als een tempelier, op dat moment voor zijn leven aan het vechten was, maar die strijd helaas verloor. Zijn geluk als kind met de helm geboren had hem na al die jaren in de steek gelaten. Zijn helm was gebroken.  

Het idee om iets te schrijven over Toon bleef maar in mijn hoofd waaien. Deze morgen werd ik al om 6 u wakker en mijn rusteloze schrijversziel besloot om dit toch maar te doen. Gewoon omdat Toon, hoewel hij hier maar enkele jaren gewoond heeft, toch ergens bij Lissewege hoort. Gisteren passeerde ik zijn vroegere B&B waar het uithangbord nog altijd zijn naam Fotoon trots vermeldt. Alleen voelde het nu anders. Toon zou nooit meer terugkeren. Toon stond niet meer in de deuropening te glimlachen zoals hij al die jaren had gedaan. Te glimlachen naar het leven. Vreugde tentoon te spreiden in dit kleine witte dorp.

Alleen al daarom, Toon, wil ik je een plaatsje geven op deze blog. Omdat je in hart en ziel toch ook een Lissewegenaar was. Overmorgen op 12 april is je begrafenis in onze mooie kerk die jij ook bewonderde. Toevallig op de datum van Pesach, Pasen in de joodse religie, het feest van bevrijding op 13-14 Nisan. Ik vermoed dat je dat ergens wel grappig zou gevonden hebben. Je bent terug samen met je mama. Ik hoop nu alleen dat ze hierboven jou in de watten leggen zoals jij je gasten in de watten legde. Dat de rollen eens worden omgekeerd.

Bedankt voor alles, Toon, zelfs al heb ik je niet zo goed en maar heel kort gekend. Jouw joie-de-vivre zal in het hart van veel Lissewegenaars blijven leven. Jouw herinnering zal dwalen in de kasseien straten, tussen de witte muren, verbonden met de harten die je ooit hebt geraakt. Het ga je daar goed, Toon.

Dit artikel is geschreven in herinnering aan Toon Walleyn – beter gekend als Fotoon – die een onuitwisbare indruk naliet in ons kleine witte dorp, Lissewege. Zijn onverwachte, veel te vroeg, overlijden laat een leegte achter, maar ook warmte, verbondenheid en herinneringen die blijven nazinderen. Een hommage aan een gever, een glimlacher, een vriend.

Met dank aan Frank Vergucht van TheBrugesFeeling voor de foto's.