Kunst van een Duitse soldaat uit WO I in Lissewege

Over de belevenissen van de gesneuvelden WO I in Lissewege, kan je meer lezen in dit blogartikel, maar laten we ook eens stilstaan bij de andere kant. Want in elke oorlog heb je twee tegenstanders en verschillende verhalen, zoals zal blijken uit dit blogartikel.

De ene Richard Fielder is de andere niet

Tijdens mijn opzoekingen over de geschiedenis van mijn dorp Lissewege, vond ik het verhaal van Richard Fiedler. Een Duitse soldaat uit WO I die in Lissewege was geweest. Hij maakte deel uit van het Marinekorps Flandern. Dus ging ik verder op zoek over meer informatie. Zo vond ik de naam Richard Fiedler terug in Wikipedia, maar dat was een andere Richard Fiedler, namelijk de Duitse uitvinder van de vlammenwerper, een verschrikkelijk wapen tijdens WO I dat veel slachtoffers eistte. Nee, deze Richard Fiedler was iemand anders: een bootsman die op 1 januari 1888 werd geboren in Luckenwalde in der Mark en later naar Berlijn trok. Deze Richard was een zachtaardige jongen, een kunstenaar die zelfs in de ellende kunst maakte met humor, kunst die te zien was in Lissewege, maar daarover verder meer.

Richard werkte voor “Münchener Jugenrf" en de “Leipziger Illustrierter Zeitung” en had al enkele kleine tentoonstellingen met zijn kunst op zijn naam in Duitsland, toen hij dienst moest nemen in het Duitse leger. Hij was getrouwd in Luckenwalde in der Mark.

Tekeningen van Richard Fiedler in Lissewege

In de herberg "In de Drie Koningen", nu Spaniënhof, kon je ooit tekeningen zien van Richard Fiedler. In 1914-1918 was daar de refter van de Duitse Marine. In 1959 kon je de tekeningen nog zien: het waren 14 humoristische taferelen. Helaas zijn ze daarna overschilderd en verdwenen.Het waren volgende tekeningen:

1. Twee Duitse landstormers die eten klaarmaken in een veldkeuken

2. Wagen met paard. Twee jongetjes stelen achteraan kolen. De koetsier weet van niets of doet toch alsof.

Tekening van Richard Fiedler die in de herberg In de Drie Koningen zou te zien zijn geweest - bron: BALLEGEER, J., "An Flanderns Küste", Rond de poldertorens, 1994, 4-8.

3. Twee soldaten wringen de was uit. Een vrouw put water. Een hondje plast tegen de uitgewrongen was.

4. Etende soldaten. Ze eten vis en één houdt een borstel in de hand.

5. Vlaamse vrouw en Duitse soldaat wisselen eten uit.

6. Soldaat in veldtenu sleept een kooi met pluimvee en een stuk spek.

7. Drie landstormers zitten te kaarten op een bierton.

8. Vrouw met kind slaat een babbeltje met een Duitse marinier.

9. Een verpleegster.

10. Een kruiser.

11. Een landstormer-marinier

12. Een matroos.

13. Een onderzeeër.

14. Een huzaar.

De eerste acht taferelen zijn karikaturaal; de andere waren ovale medaillons. Volgens Johan Ballegeer zouden de sjablonen wellicht nog bestaan hebben op het moment dat hij zijn artikel schreef voor Rond de poldertorens.

Het is jammer dat kunst, zelfs al is het van een Duitse soldaat tijdens WO I, verdwijnt. Deze kunst maakte ook deel uit van de geschiedenis van Lissewege.

Humoristisch badreglement Oostende met tekeningen van Richard Fiedler

In het krantje van het Marinekorps Flandern “An Flanderns Küste” verscheen in 1917 een persiflage op het badreglement van Oostende. In “Ostender Baderegeln 1917” dreef de krant de spot met zowel de reglementen als met de baders zelf. De tekst was als affiche uitgerold op een getekende scène van het toenmalige Oostendse strandleven. De tekening is van de hand van Richard Fiedler en de tekst is ondertekend met het pseudoniem Poe-Poe. Poe-Poe steekt in zijn persiflage eerst van wal tegen militairen met graden: “Ook tijdens het baden (met slechts een zwembroek aan) moeten ze hun ceinturen en sabels omgorden en hun galons en andere erkenningstekens bij zich houden. Een periscoop mag tijdens het baden niet gebruikt worden, teneinde geen paniek te veroorzaken. Badkarren mogen niet met soortgelijke huisjes (toiletten ?) verward worden. Kaalkoppen mogen geen gebruik maken van een golvenkam en het lezen van de krant met behulp van de fosforescentie van de zee is verboden wegens te gevaarlijk. Zeegras mag alleen gemaaid worden mits toelating van de Kommandantur en de oesterbanken mogen in de tweede helft van augustus niet gebruikt worden omdat ze pas geschilderd werden. Vanaf 30 mei is het slikken van zeewater, wegens het zoutgehalte, enkel nog toegelaten aan dragers van een rantsoenkaart. Gepeperde seizoenprijzen blijven echter achterwege. Lieden met een waterhoofd mogen niet duiken om de kustverdedigingswerken niet te beschadigen. Zwembroeken zijn slechts te bekomen tegen afgifte van een “Schein” (= betaling of garantiebewijs). Om het afdrijven te voorkomen wordt het bevel van 30 februari in herinnering gebracht: zwemmen buiten de zone mag slechts in een zwembroek zonder merkteken. Het fotograferen van ondergedoken duikboten is verboden”.

De tekeningen van Richard Fielder zijn veel subtieler dan de woordgrapjes van Poe-Poe, zoals je kan zien. Boven de tekst is een bordje aangebracht met daarop “Für Portepeeträger”, het spottende synoniem voor officier. Rechts naast de affiche, in het zicht van de officieren, enkele dames... Onderaan de prent zien je hoe een officier zijn hondje ter orde roept na een bezoek aan een teefje (= hondje met de strik). Een dame die zich op het strand heeft neergelegd, kijkt verleidelijk in onze richting. En de manschappen? Ver weg, ter hoogte van het Palace Hotel, ontkleden zij zich op het droge strand aan de vloedlijn om vervolgens braaf pootje te gaan baden in het zilte nat…

(Bron: MAHIEU, E, "De toegankelijkheid en de rol van het strand tijdens WOI", De grote Rede, 2013 nummer 36, Vlaams Instituut van de Zee, 26.)

De dood van Richard Fiedler

Richard werd op 15 augustus 1918 zwaar gewond door de scherven van een Engelse bom die in de Katelijnestraat in Brugge terecht kwam. Hij zou juist gewerkt hebben aan een tekening over een luchtaanval....Hij stierf op 17 augustus 1918 in het Brugse Kriegslazarett. Zijn vrienden schreven een In Memoriam voor hem in het laatste exemplaar van An Flandern Küste, het tijdschrift van het Marinekorps Flandern.

Drie tekeningen van Fiedler die na zijn overlijden werden gepubliceerd in An Flandern Küste (twee tekeningen in nummer 61 en één tekening in nummer 62):

Tekeningen van Richard Fiedler uit An Flandern Kuste, nummer 61

Tekening van een kantwerkster van Richard Fiedler uit An Flandern Kuste, nummer 62

Richard zou begraven liggen op het Duitse kerkhof in Vladslo, Block 2 Grab 2209. Een gewone, jonge kunstenaar die een vleugje humor had en meegesleurd werd in een oorlog waarin hij orders moest opvolgen. Misschien heeft hij evenveel recht op een Wikipediapagina dan die andere Richard Fiedler? Een oorlog kent veel slachtoffers, het zijn vaak de onbekende die de mooiste verhalen met zich meedragen.

Wie meer wilt lezen over WO I en de situatie een de kust, kan dit doen via in het themanummer van het tijdschrift De Grote Rede, nummer 36 van het Vlaamse Instituut van de Zee. Je kan het via deze link bekijken of je kan het zelf opvragen en downloaden bij het Vlaams Instituut van de zee via deze link.

Bronnen: