Kermisweekend Lissewege 2024: het muziekkorps van SFX

Deze morgen opende de koninklijke Speelsschaar S.F.X (Sint-Franciscus Xaverius), in de volksmond van de Frères uit Brugge de rommelmarkt. Een gepaste keuze omdat het hoofdgebouw van de Frères in de Mariastraat gevestigd is, dus voor een dorp met een grote Mariakerk kan je niet beter kiezen. Toen ik ze ordentelijk zag marcheren in hun uniformen, viel me iets op. Op de trommels zag je een doek met de afbeelding van een lier. 

Ook op de vlag was een lier te zien. Omdat de wind nogal parten speelde, heb ik eens gevraagd of ze hun vlag konden tonen zodat ik een foto kon nemen. De lier had dezelfde vorm als de lier die in het hekken van de doopvont in de kerk zit. In Lissewege wordt je dus gedoopt bij een lier, hoe muzikaal is dat?

Je kan het niet missen want tijdens de beeldenroute 2024 staan er drie violen die de weg wijzen naar de lier in het hekken bij de doopvont. Lissewege houdt van muziek, zoals 'Lissewege zingt' tijdens het kermisweekend bewijst.

De kerk heeft dan ook een fantastische akoestiek omdat de middeleeuwse kerkbouwers vijf dingen belangrijk vonden om te verwerken in de kerk: aarde, water, lucht, vuur en geluid. 

Hoe toevallig dat een muziekkorps met zo'n symbool de markt opent als de kerk van datzelfde dorp op de zomerequinox (21 juni) afgelijnd staat op de sterrenbeelden Cygnus (zwaan) en Vega/Wega van het sterrenbeeld Lyra? Je weet wel één van mijn hyptohesen dat de naam Lissewege mogelijk ook afkomstig kan zijn van LyraWegha/LysaWegha. Dus de ster van lier. (Lees dit blogartikel om er meer over te vernemen, maar ook dit artikel). 

Ik moet overigens iets rechtzetten: in mijn vorig artikel had ik gezegd dat er geen relieken te zien zijn in de kerk van Lissewege. Dat klopt, maar de kerk heeft er wel. Het muziekkorps herinnerde me eraan. 

Relieken of relikwieën zijn overblijfselen van het lichaam van een heilige of voorwerpen die met een heilige in aanraking zijn geweest. Relikwie is een Latijns woord dat komt van reliquia wat ‘overschot’ betekent. Wist je overigens dat vanaf de zesde eeuw het de gewoonte was om relieken in het altaar te verwerken, wat de kerken extra legitimiteit verleende. Ik vraag me af welke relieken in of onder het altaar in Lissewege verwerkt zijn? Ofwel werden kerken gebouwd bij of op het graf van een martelaar of heilige. Ofwel kocht men ergens relieken of bracht ze mee van kruistochten.

Er bestond een echte reliekenhandel. Een plaats die relieken had steeg in populariteit wat bedevaart betrekt, want je kon niet dichter zijn bij een heilige dan als je een reliek bezat. Mensen geloofden dat de kracht van een heilige overging op zijn stoffelijk overschot en alles wat ermee in aanraking was geweest. Alleen werd er soms een loopje genomen met de waarheid. Als je sommige heiligen terug samenstelt, krijg je verschillende lichamen. Je kan het vergelijken met het bezitten van een voorwerp of stuk kledij die in het bezit is geweest van een bekend persoon, ook dat zijn dingen die gewild zijn.

Er zijn verschillende reliekosculatoria (reliekosculatorium): dat is een voorwerp dat wordt gebruikt om relieken te bewaren. Het is vaak een cilindervormige container, een doosje, meestal gemaakt van metaal met glas, waarin heilige overblijfselen worden bewaard. Een reliekosculatorium wordt gebruikt voor verschillende rituelen: 

- uit aanbidding en devotie voor de heilige in kwestie werd het aangeraakt of gekust,

- omdat men dacht dat een reliek genezing kon brengen, werd het gebruikt bij ziekenzalving of gebeden voor genezing,

- tijdens feestdagen werden ze rondgedragen in een processie of tentoongesteld,

- je kon ook boete doen bij een relikwie en een aflaat betalen om je zondes te verminderen.

Volgende reliekosculatoria zijn er in Lissewege: 

- Heilige Elooi (Eligius): de patroonheilige van de smeden (een smid was ook te zien op de markt)

- Onze Lieve Vrouw: logisch want Lissewege heeft een Mariakerk

- Antionius van Padua: zijn standbeeld staat aan de doopvont

- Het heilig kruis: dit zou een fragment zijn van het kruis waarop Jezus gestoven is. Er zijn verschillende plaatsen wereldwijd waar er fragmenten van het heilig kruis zouden bewaard worden. Ik neem er enkele uit: OLV-kerk in Brugge, Virga Jesse in Hasselt, Sint-Walburgakerk in Veurne, kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele in Brussel, kathedraal van Namen, OLV-basiliek van Maastricht (Nederland), de Hofburg in Wenen (residentie van de Habsburgers), Sint-Pietersbasiliek in Rome. We zijn in goed gezelschap, maar hier is het maar een heel miniem klein stukje in een klein doosje. 

- Heilige Barbara: de heilige die vaak afgebeeld wordt met een toren, dus met zo'n grote kerktoren kon die niet ontbreken.

- Margaretha Maria Alacoque: deze heilige moest ik opzoeken. Ze is een 17e eeuwse Franse religieuze zieneres en mystica die in 1920 werd heilig verklaard omdat ze ook het heilig hart van Jezus vereerde. De Kerk promootte in die periode het heilig hart van Jezus om terug meer gelovigen te kunnen overtuigen. Maar de reden dat zij in 1671 toetrad tot de Orde van Maria Visitatie (Latijn: Ordo de Visitatione Beatae Mariae Virginis (OVM)) in Paray-le-Monial. Beter gezegd: de Orde van Maria Bezoeking, wat de naam si van de kerk in Lissewege. Dus dat zal de reden geweest zijn. De Orde van Maria Visitatie richt zich speciaal op de christelijke opvoeding van meisjes. Misschien was er in Lissewege een opvoedingsprobleem met de meisjes waardoor een relikwie nodig was? 

- Heilige Jozef: er is een Sint-Jozef zijaltaar

- Heilige Franciscus Xaverius (1506-1552): de reliek in Lissewege is gedateerd 1650 - 1725. Samen met Ignatius van Loyola richtte De Spaanse Franciscus de Jezuïetenorde op. Hij was missionaris in Indië. Hij is de patroonheilige van de buitenlandse missies. Hij is de patroon van het Verre Oosten, Macau, Pakistan en Portugal. Hij is de beschermheilige van de zeelieden in het Verre Oosten.

Hij wordt ingeroepen tegen pest, hagel, storm en voor een goede reis overzee. Wellicht is dit laatste de reden waarom er een reliek van hem is in Lissewege. Ofwel heeft het te maken met Lissewegenaar Kamiel Bulcke (zie dit artikel) die zeer belangrijk en helaas onderschat taalkundig werk heeft gedaan in Indië: het Engels-Hindi woordenboek. Of toch door de Sint-Franciscus Xaveriusschool die in Brugge is gesticht?

Wie meer wilt weten over heiligen, kan het heiligenmuseum in Lissewege bezoeken.

Maar Lissewege heeft ook twee grotere reliekhouders: van Sint-Elooi of Sint-Eligius en terug Sint-Franciscus Xaverius. Op die laatste (datering 1700 - 1796) staat er op een plaatsje: H.Franciscus B.V.O. (Bid Voor Ons). In 1952 vergelijk J. Van Heugten Franciscus Xaverius met Parzival op zoek naar de heilige graal: "De zuiverste ridderfiguur, de Parcivaal, de ‘reine Tor’ dezer Graalkweeste is Xaverius". Van Heugten vergeleek Ignatius van Loyola met de rationele stichter van de Jezuïeten en Franciscus Xaverius met een Don Quichote die altijd op zoek was naar geestelijke veroveringen. Aangezien Lissewege een halte op weg naar Compostella was en dus eeuwenlang pelgrims ontving die op zoek zijn naar geestelijke inspiratie, een geschikte heilige voor het dorp.

Het kan dan ook geen toeval dat deze fanfare geschikt is in om in Lissewege de markt te openen. Een plaats waar er twee relikwieën zijn van Franciscus Xaverius zijn.

Zeker omdat de speelschaar altijd het heilig bloed begeleidt bij de Heilige Bloedprocessie. Ik vermoed dat de speelschaar niet weet dat wij één van de enige kerken zijn waar het heilig bloed van Brugge afgebeeld is op de kruisweg.

Wie een rondleiding bij mij gevolgd heeft, weet wat een bijkomend verband is met de heilige bloedkapel. Wie een rondleiding in groep of privaat wilt boeken, kan dit hier doen.

 En hiermee zijn we opnieuw bij de tempeliers gekomen die de bouw van de kerk hebben helpen financieren. Ook daarom is het zo mooi dat er een muziekkorps van een school met de bijnaam 'Frères' of broeders in uniform door het dorp wandelt. Ergens doet dit denken aan de broeders-tempeliers die ooit gezorgd hebben voor de grote, opvallende kerk.

O ja, voor het speelschaar SFX: wisten jullie dat de kerk in Lissewege een prachtige akoestiek heeft en kan gehuurd worden? Ik vraag me af hoe een concert met een speelschaar of fanfare zou klinken binnen de kerk.

Bronnen:

VAN HEUGTEN, J., "Franciscus Xaverius † 1552", Streven, Katholiek Cultureel Tijdschrift, 1951-1952, 296, via https://www.dbnl.org/tekst/_str005195101_01/_str005195101_01_0090.php