Het oorlogsmonument in Lissewege: de gesneuvelden WO I

Vandaag passeerde ik er opnieuw: het oorlogsmonument aan het kerkhof in Lissewege. Ik herinnerde me een postkaart van vroeger waar dit oorlogsmonument aan Huyze Saeftinghe stond, onder de vredesboom op het plein. 

De markt in Lissewege (huidige straatnaam: Onder de Toren) met het oorlogsmonument helemaal achteraan op de foto aan de vrijheidsboom - bron: Geneanet.

Ik besloot op zoek te gaan naar de oorsprong van het oorlogsmonument, maar vooral naar het verhaal van de namen op het oorlogsmonument in Lissewege.

Het oorlogsmonument zelf in Lissewege

Het oorlogsmonument - bron: inventaris onroerend erfgoed

Het oorlogsmonument werd in 1920 gemaakt door Rousseau uit Brugge. De kostprijs bedroeg 11.958,75 fr.

• Prijs van de gedenkzuil 5.200 fr.
• Prijs van de omheining 6.300 fr.
• Inbeitelen van 227 letters 283,75 fr.
• Vervoerkosten 175 fr.

Dat waren nogal eens prijzen!

De gedenkzuil werd onthuld op 11 juli 1920 door een feestcomité met als voorzitter Louis Monbaliu. Om de kosten te dekken  een omhaling  gedaan worden en het eventueel tekort zou door de gemeentekas van Lissewege  gedragen worden. Aan ieder oud-strijder werd een diploma geschonken. In 1990 werd het oorlogsmonument verplaatst naar de kerkhofmuur. Willem van Saeftinghe nam de plaats in van het oorlogsmonument.

Het oorlogsmonument te Lissewege op zijn oorspronkelijke plaats - bron: Geneanet.

Als je het oorlogsmonument van dichterbij bekijkt zie je op de voorkant van de zuil het wapenschild van Lissewege met een lauwerenkrans van de overwinnaars. Daaronder een Belgische soldatenhelm met twee kanonlopen en twee gekruiste palmtakken. Daaronder staat 1914-1918. Op de rechterkant staat er "gevallen voor het vaderland"  met alle namen van gesneuvelden en daaronder een bloemenkrans. Op de linkerkant hetzelfde. Op de muurtjes aan de zijkant staan de namen van de slachtoffers uit WO II, daarover maak ik later nog eens een blogartikel. 

De gesneuvelden WO I te Lissewege

Leeftijd en jaartal van overlijden

Er zijn 10 soldaten die WO I niet hebben overleefd. Op een bevolking van toen 2261 inwoners betekende dit 0,45% van het totale sterftecijfer. De gemiddelde leeftijd was 24 jaar, de oudste was 29 jaar en de jongste 21 jaar. Er waren 6 soldaten gehuwd, 1 een weduwnaar en 3 ongehuwden. Iedereen stierf aan het front in België. De meeste stierven in het jaar 1914 en het jaar 1918, in 1916 stierf niemand, maar in 1915 en 1917 telkens twee soldaten. Negen overleden aan verwondingen en Leopold De Vlieger stierf in het hospitaal Carbour in Adinkerke aan een longontsteking of de Spaanse griep. 

De militaire loopbaan van de gesneuvelden WO I te Lissewege

Bijna alle soldaten dienden in het 11e Linieregiment. De anderen waren verspreid over verschillende linieregimenten of andere regimenten zoals jagers te voet, de genie, de karabiniers en de artillerie. Zeven gesneuvelden waren miliciens, twee waren oorlogsvrijwilligers en één iemand was een vrijwilliger met premie (VAP).

Het slachtoffer dat niet op het oorlogsmonument in Lissewege vermeld staat

Eén slachtoffer staat niet vermeld op het monument. De reden van het ontbreken is onbekend. Fernand Louis Nonnon, 26 jaar, ongehuwd, sneuvelde te Lampernisse op 27 september 1916. Als korporaal milicien behoorde hij tot het vierde linieregiment.  Voor meer informatie, zie deze link naar het Wardeadregister.

Foto Marktplaats Lissewege met oorlogsmonument op de achtergrond - bron: Geneanet

Het slachtoffer uit Lissewege dat op een oorlogsmonument in Oostkerke staat

Henri Bonte staat als gesneuvelde op een oorlogsmonument in Oostkerke. Hij verbleef in Lissewege, maar was er niet officieel ingeschreven. Daarom dat hij op het oorlogsmonument in Oostkerke vermeld staat. Hij verbleef bij zijn ouders Constant Bonte (°Lissewege, 18/04/1856) en Mathilde Neyts (°Oostkerke, 29/12/1868), die op 26/10/1904 in Lissewege getrouwd zijn. Het niet weten waar hij effectief verblijft, is Henri, die soldaat-vrijwilliger was bij het 2de Regiment Karabiniers blijven achtervolgen: hij is gesneuveld in Kaaskerke op 29/8/1915, maar weet niet waar hij effectief begraven is. Vermoedelijk op de militaire begraafplaats van De Panne of in Oeren. 

In de tabellen van In Flanders Fields is eveneens de dood vermeld van de 83 jarige Julie Henneman in Neuville-sous-Montreuil (Frankrijk) in 1918.

Een overzicht van alle gesneuvelden WO I uit Lissewege

Via deze link in het Wardeadregister vind je een overzicht van alle gesneuvelden uit Lissewege. Maar ik som hieronder nog eens beknopt de namen, plaats, datum en oorzaak overlijden op.

Vandycke Jerome - bron: Wardeadregister

De gesneuvelden WO I die in Lissewege geboren waren maar er niet meer verbleven

Naast de gesneuvelden die op het oorlogsmonument staan in Lissewege, zijn er ook nog gesneuvelden die uit Lissewege afkomstig waren, maar er niet meer woonden. Zij staan natuurlijk logischerwijs niet op het oorlogsmonument in Lissewege. 

Een kleine opsomming komende uit de gegevens van het Wardeadregister:

- Bil Camille (woonplaats Ramskapelle): Zarren, 29/09/1918 door een kogel in zijn hoofd, 3/II/2 Li,  Soldaat Tweede Klasse mil 1913. Zijn gegevens kan je terugvinden in het Wardeadregister via deze link.

- Hautekiet Victor (woonplaats Uitkerke): Diksmuide, 21/06/1916 door een kogel in zijn hoofd, 3/II/14 Li, Soldaat Tweede Klasse mil 1914. Zijn gegevens kan je terugvinden in het Wardeadregister via deze link.

- Lutters, Ferdinand (woonplaats Brugge): Ramskapelle, 28/10/1917 doordat een obus op zijn schuilplaats viel, 3/I/14 Li, Soldaat Tweede Klasse mil 1914. Zijn gegevens kan je terugvinden in het Wardeadregister via deze link.

- Timmermans, Louis (woonplaats Dudzele): Cannes (Frankrijk), 13/07/1915 door tuberculose, 4/II/4 Li, Soldaat Tweede Klasse mil 1911. Zijn gegevens kan je terugvinden via het Wardeadregister via deze link.

De opgeroepen voor WO I in Lissewege

Natuurlijk werden er meer soldaten opgeroepen in 1914 bij het begin van de Eerste Wereldoorlog. In totaal werden er 34 soldaten in Lissewege opgeroepen. Slechts twee die in het begin werden opgeroepen, sneuvelden ook: Alidoor Peere en Karel Rosson. 

Op 10 juni 1914 kreeg het gemeentebestuur van Lissewege een brief van de Gendarmerie, district Brugge waarbij aangemaand werd om het nodige te doen om militairen met verlof op te roepen. Het ging om de klassen 1901 tot en met 1912. Zij moesten zich op donderdag 16 juli 1914 om 4u40 aanmelden in de gemeenteschool. De oorlog brak 14 dagen later uit op 4 augustus 1914.

Dit waren de opgeroepenen.

Als je dus ooit eens op bezoek bent in Lissewege en het oorlogsmomument passeert, groet dan eens de gesneuvelden en denk aan het verhaal van deze jonge mannen uit een klein dorp die moesten gaan strijden in een oorlog die uiteindelijk niet de hunne was. Want zij zullen nooit oud worden, maar blijven altijd jong.

For the Fallen (gedicht van Robert Laurence Binyon)

With proud thanksgiving, a mother for her children,
England mourns for her dead across the sea.
Flesh of her flesh they were, spirit of her spirit,
Fallen in the cause of the free.

Solemn the drums thrill: Death august and royal
Sings sorrow up into immortal spheres.
There is music in the midst of desolation
And a glory that shines upon our tears.

They went with songs to the battle, they were young,
Straight of limb, true of eye, steady and aglow.
They were staunch to the end against odds uncounted,
They fell with their faces to the foe.

They shall grow not old, as we that are left grow old:
Age shall not weary them, nor the years condemn.
At the going down of the sun and in the morning
We will remember them.

They mingle not with their laughing comrades again;
They sit no more at familiar tables of home;
They have no lot in our labour of the day-time;
They sleep beyond England's foam.

But where our desires are and our hopes profound,
Felt as a well-spring that is hidden from sight,
To the innermost heart of their own land they are known
As the stars are known to the Night;

As the stars that shall be bright when we are dust,
Moving in marches upon the heavenly plain,
As the stars that are starry in the time of our darkness,
To the end, to the end, they remain.

Bekijk ook deze video waarin het gedicht wordt voorgelezen.

Wie originele beelden wilt zien over WO I, raad ik de documentaire They shall not grow old van Peter Jackson aan die je op DVD kan kopen. 

Bronnen:
- DE MEESTER, M. en HUYS, E., "WO I in de Zwinstreek - Lissewege", Rond de Poldertorens, 2018, 145-146.

- CATREUL, A., "De gesneuvelde soldaten van Lissewege 1914-1918, Rond de Poldertorens, 1981, 31-34.

- Website Wardeadregister