Een radiopionier in Lissewege

Wist je dat de radio deels in Lissewege ontstond? Al van jongs af wist ik dit. Niet uit de geschiedenisboeken op school of verhalen uit het dorp, maar omdat ik dagelijks met mijn broers speelde op het Juliaan Vandepitteplein. Daar stond een grote arduinen steen en je leest wel eens wat daar op staat. Een herdenkingssteen voor een radiopionier. Een beetje oneerbiedig speelden we soms badminton waarbij de steen het net moest voorstellen. Of we voetbalden waarbij de steen als muur diende. Nu ik eraan terug denk, getuigde dit niet van eerbied voor een herdenkingsmonument.

Juliaan Vandepitte en WO I

Toen ik iets ouder was, zocht ik toch eens op wie Juliaan Vandepitte was (1894-1928). Hij was de zoon van een spoorwegschef aan het station van Lissewege dat toen nog in Zuienkerke lag. Voelde ik daarom enige affiniteit met Juliaan omdat ik de dochter van een stationchef was en  ik in het station van Lissewege woonde in mijn kindertijd? Net zoals Juliaan. In de Stedelijke Nijverheidsschool in Brugge volgde hij een opleiding radio-elektriciteit. Maar toen kwam WO I in zijn leven. Het zou de rest van zijn leven bepalen, maar dat wist hij niet toen hij zich aanmeldde als vrijwilliger. Dit tegen de zin van zijn vader, maar Juliaan meldde zich aan omdat hij telegrafist wilde zijn aan het front. 

Zijn broer Robert was tijdens WO I de bezieler van een frontblaadje ‘n Lisseweghenaertje. Zo wordt hij een aantal keren vermeld in het frontblaadje. Ook omdat hij in 1915 in Diksmuide gewond raakte door een gasaanval. Zijn longen herstelden nooit. Want de job van telegrafist, de reden waarom hij vrijwilliger werd, was hem immers geweigerd. Daardoor kwam hij in de gevaarlijke eerste linies terecht als soldaat klasse 14, waar het gas hem verwondde. Na een lange revalidatie in Calais (in de tekst hieronder Kales genoemd), kreeg hij toch wat hij oorspronkelijk wou: hij werd radio-instructeur in het leger (TSF - télégrafique sans fil) achter het front in Calais. 

Het volgende werd door zijn broer over hem vermeld in het frontblaadje ‘n Lisseweghenaertje:
- “Julien Vandepitte trok naar ‘t hospitaal om ziekte. Is hersteld en trekt allicht weer naar zijn oud adres. Waarom te lang wegblijven als ‘t daar ook goed is!”
- “Julien Vandepitte werd voor zijn nieuw -3 jaar Korporaal benaamd in de T.S.F. Proficiat! Hij ging in verlof naar Lourdes. Later iets meer van hem.”
- “Julien Vandepitte was bij het le Carabiniers, daarna in den télégraphie sans fil in de G.D.A. Nu speelt hij embusqué te Kales om een groote Post te leeren. “Ik ga in campagne schrijft hij, met een Post van twee kilowatt, geen klein bier... ge zoudt nog al een snokske voelen met uw vinger aan mijn draden?... Ik ben in mijn exaam voor groote post allerbest gelukt. De commandant wenschte mij proficiat in de rangen. ‘t Is de eerste maal dat ik eene aanmoediging kreeg sinds twee jaar allicht dat ik bij ‘t leger ben.”
- “Julien Vandepitte met Miel Van Kerschaever huurden samen eene kamer in Kales. Ze brengen er hunne vrije uren in nuttig werk over. Dat is gewrocht!”

Na WO I

Na WO I werkte  Juliaan, ook Julien genoemd, spoorwegbediende in het station Rabot in Gent. Hij bleef echter begeesterd door de radio, zodat hij in 1923 een tijdschrift “Radio voor Vlaamse radioamateurs en luisterclubs” oprichtte. Hij ijverde hij, samen met zijn broer Robert, voor de oprichting van een Vlaamse Radio Bond.  In 1927 experimenteerden ze met reguliere radio-uitzendingen in Vichte, Radio Kortrijk.

Juliaan Vandepitte - Bron: Tijdlijn 100 jaar Radio

Maar door zijn overlijden in 1928 zou hij de effectieve oprichting van de West-Vlaamse Radio Omroep niet meer meemaken. Hij stierf op 14 maart, dezelfde dag waarop zijn broer Robert verjaarde. Hij was slechts 34 jaar oud. Zijn broer Robert zette zijn werk verder en zijn broer Karel werd co-stichter van de Gentse Middenstandsradio en later directeur van de West-Vlaamse Radio Omroep. Na WO II werd deze radio overgenomen door de NIR (de voorganger van de VRT). 

Het verdwenen herdenkingsmonument

In mijn studiejaren keek ik tijdens het studeren uit op het herdenkingsmonument van Juliaan. Heel af en toe zag ik eens een niet-inwoner naar dit monument wandelen om het te bekijken. Het is niet speciaal, gewoon een arduinen steen om eventjes stil te staan bij iemand die gepassioneerd was door radio. Maar meestal bleef het stil bij Juliaan. Alsof de muziek en de geluidsgolven waar hij zo door gepassioneerd was, stil wilden zijn na zijn overlijden. Zo is het ook stil in Uitkerke op de plaats waarin de buurt van de Sint-Amanduskerk ook een monument stond voor Juliaan. Want het monument is er niet meer. In 1978 bij de heraanleg van de omgeving verdween het monument. Het mocht eerst blijven staan, later moest het worden verplaatst.

De brokstukken van het gedemonteerde monument voor het verdween - Bron: Krant van Blankenberge

Het vier meter hoge monument werd opgeslagen in de gebouwen van de technische dienst van Blankenberge. Maar toen de werken bijna klaar waren, werd ontdekt dat het gedemonteerde monument er niet meer was. Stenen van honderden kilo’s waren weggenomen uit de bewaarplaats. Maar ja, het is hier de streek van de verdwenen monumenten, denk maar aan de vroegere beeldengroep op ‘t Zand in Brugge. In ruil werd op de Stedelijke begraafplaats in Blankenberge een huldezerkje voor Juliaan een prominente plaats toebedeeld.

Zo is de stilte opnieuw neergedwarreld over Juliaan. Zijn dochter, Maria, die 100 werd, heeft in 2010 zijn private archieven geschonken aan het Flanders Fields Museum. Zij vertelde over haar vader ter gelegenheid van 100 jaar Radio. Je kan het interview van maria over haar vader hier beluisteren. 

Het herdenkingsmonument in Lissewege - Bron: Inventaris Onroerend Erfgoed

Morgen zal ik misschien nog eens naar zijn herdenkingsmonument wandelen en radio twee in mijn oortjes laten spelen. Juliaan zou het wellicht appreciëren. Als je ooit eens in Lissewege komt en je maakt een wandelingetje, passeer dan eens langs het herdenkingsmonument om Juliaan te bedanken. De man die muziek en geluid in ons dagelijks leven bracht, verdient iets meer dan deze oorverdovende stilte.

BALLEGEER, J., "Station Lissewege beschermd", Rond de Poldertorens, 2003, 63-65.
VANDEPITTE, G., “ ‘n Lisseweghenaerken - deel 1", Rond de poldertorens, 1994, 6-112.