Als je je verdiept in de geschiedenis van het dorp waar je leeft, komt je via het internet soms onverwachte verhalen tegen. Zoals dat van Alida Gunst die voor Wereldoorlog I wegvluchtte uit Lissewege. Ze vluchtte naar het Verenigd Koninkrijk, maar zag Lissewege nooit terug want ze stierf er in een sanatorium in Llangwyfan (Wales) aan tuberculose.
Dit is haar verhaal zoals ik het gevonden heb op een website over Belgische vluchtelingen in Rhyl (bron: https://refugeesinrhyl.wordpress.com/gunst/). Deze tekst en de afbeeldingen worden met hun toestemming gepubliceerd.
Het sanatorium van Llangwyfan (ook bekend als het King Edward VII Memorial Sanatorium, het sanatorium van Noord-Wales en het sanatorium van Denbigh) werd officieel geopend in 1918, maar tbc-patiënten werden er reeds vanaf 1916 verzorgd. Het was een van de twee tuberculose sanatoria die gebouwd werden met steun van de King Edward VII Welsh National Memorial Association - het andere was in Talgarth.
Foto: postkaart van vrouwen aan het werk in het sanatorum van Llangwyfan (bron: https://www.peoplescollection.wales)
Een Belgische vluchtelinge genaamd Alida Gunst stierf er in april 1918, nadat ze vanuit Newport, Monmouthshire, naar Llangwyfan was gestuurd. In mei 1918 vroeg de gemeenteraad van Newport aan de gemeenteraad van Denbigh om de begrafeniskosten kwijt te schelden, maar die weigerde.
Bron: Denbighshire Free Press 25/5/1918 "Denbigh gemeenteraad begrafenis van een Belgische vluchtelinge". "Er is enige discussie geweest over de begrafenis van een vluchteling op het kerkhof. Het overlijden vond plaats in het sanatorium en er was een verzoek ontvangen uit Newport, Mon, waar de vluchteling vandaan kwam, om kwijtschelding van de begrafeniskosten. Men was van mening dat het niet eerlijk zou zijn tegenover de Denbigh-bevolking om het verzoek in te willigen; het zou een precedent scheppen om buitenstaanders hier gratis te laten begraven".
Alida Marie Demoine Gunst werd op 20 januari 1896 geboren als dochter van Joannes Josephus Demoine en Sidonia Maria Liebaert en zij kwam op 28 oktober 1914 in Londen aan met echtgenoot Arsène Joseph Gunst (een postbode, geboren in Lissewege op 4 september 1893 als zoon van Franz Gunst en Sidonie Maria Devos). Het is echter duidelijk dat Alida alleen als gehuwde vrouw reisde en ingeschreven werd, want haar huwelijk met Arsène vond slechts plaats in Devon, in januari 1915: op één van de inschrijvingsformulieren voor Alida staat inderdaad "Married in England". Ze wordt op haar formulier vermeld als een "huishoudster" uit Lissewege, maar ze kwam oorspronkelijk uit Bredene (4½ km van Oostende). Een huisadres van haar is Hoogstraat, Zeebrugge, en we weten ook dat ze in een hotel werkte voor een Madame Antoine Rombacher.
Volgens het formulier verblijft ze in het Oliver Borthwick Memorial "Morning Post" Embankment Home op New Kent Road, maar ze vermeldt dat ze "Walked Out" is op 31 oktober 1914.
Adressen die we voor Alida en Arsène hebben genoteerd zijn o.a. Glazebrook Cottage in South Brent, Devon en verschillende in Newport, South Wales: Maindee Hall, Penhow Rectory onder de hoede van dominee J. Winter, Pilot Boat No. 10 en Belle Vue House.
Wij ontdekten dat Alida als munitiearbeidster werkzaam was bij Uskside National Works, een machinefabriek die voor de duur van de oorlog was overgenomen door het Ministerie van Munitie.
De reden waarom Alida en Arsène Gunst in Devon waren toen ze trouwden lijkt vrij duidelijk: Arsène Gunst wordt in de editie van 20 november 1914 van "De Stem Uit België" vermeld als verpleegd in Devon met andere zieke of gewonde Belgische soldaten.
De ondergrondse frontkrant "Lisseweghenaerken" werd uitgegeven van 1916 tot 1918 door Robert Vandepitte. Robert werd broeder Karmeliet in 1918 onder de naam Pater Leopold. Hij zou uiteindelijk samen met zijn broer Julian een radiostation oprichten dat de "West-Vlaamse Radio Omroep" werd (lees hierover mijn blogartikel). In de pagina's van "Lisseweghenaerken" vonden we enkele gegevens over Arsène Gunst. Jammer genoeg zijn deze niet gedateerd, noch lijken ze in de volgorde te staan waarin ze zich voordeden:
- Arsène Gunst heeft in het ziekenhuis gelegen, er is iets mis met zijn voet. Hij is nu in het C.I.A.M. in Dieppe. (De C.I.A.M., Centres d'Instruction des Anciens Militaire, waren militaire opleidingsscholen). Arsène Gunst ligt in het ziekenhuis met zieke benen. Hij ligt in het Militair Hospitaal van Mortain (Manche), kamer 12. (Dit was een hospitaal in de regio Normandië in Frankrijk, en dit detail wordt bevestigd op het registratieformulier).
- Arsène Gunst's vader Franz is overleden. (We weten dat dit 1915 is).
- Arsène Gunst heeft zijn vrouw verloren. Zij stierf in Londen [sic.} Arsène Gunst is ongeschikt verklaard. Hij is in het kamp te Anvours en zal in het ziekenhuis slechter worden. Arsène Gunst is als verpleger in de wijk Waeyenburg.
Alida is bevallen van hun zoon François J. Gunst in Newport, Monmouthshire rond maart 1916. Zij woonden in Belle Vue House in Newport, een eigendom van Lord Tredegar. Het huis werd later afgebroken en het land werd in 1924 opgenomen in Belle Vue Park.
Op 21 september 1917 werd Alida overgebracht naar het sanatorium in Llangwyfan, even buiten Denbigh. In haar inschrijvingsdocument, dat in het Rijksarchief in Brussel wordt bewaard, staat dat "Deze persoon was te ziek om zich bij aankomst in dit district te laten inschrijven". Het document vermeldt ook dat het kind, François, in Belle Vue House verbleef.
Alida stierf in het Llangwyfan Sanatorium op 3 april 1918, slechts 22 jaar oud. Ze is begraven in Ystrad Road Cemetery, Denbigh.
Voor meer over de aankomst en opvang van Belgische vluchtelingen in Newport & Gwent, klik: hier.
Bron van alle afbeeldingen en tekst: Refugees in Rhyl.
