Eén van de oudste gekende herbergen in Lissewege is het Sint-Jacobshuis, nu Sant Yago.
Toen iemand een private rondleiding wou volgen mij vroeg om er meer over te weten, was dat een signaal om op onderzoek te gaan. Tegelijkertijd moest ik misschien ook kijken of ik van de andere horecazaken iets kon te weten komen van hun geschiedenis. Dit is dus het eerste artikel van een artikelen reeks op deze website.
Het gebouw diende ooit als herberg en logementshuis voor de pelgrims op weg naar Compostella en was dan ook ooit eigendom van de kerkfabriek.
In 1823 werd het verpacht aan Engelbert Van Steene om te dienen als zijn woning en ook school. In 1828 verkreeg de gemeente plots de cijnspacht voor 99 jaar aan een bedrag van 41 gulden (we vielen toen onder Nederlands bestuur, België werd immers maar in 1830 onafhankelijk) of 86,77 Belgische frank. In euro omgerekend is dit 2,17 euro (zonder rekening te houden met inflatie in de loop der jaren). Er werd dus ooit onderwijs gegeven in het gekende hoekcafé!
In 1849 werd het gebouw te klein en werd het erf ernaast omgebouwd naar een schoollokaal. Dit was een stuk erf tussen het oorspronkelijke Sint-Jacobshuis en de Capelrie (het huis in de Walram Romboutstraat waar nu 'Beenhouwerij Marie' op de gevel staat).
Oud zicht op de Markt, datum onbekend. Let op de huidige Sant Yago. Het oorspronkelijke Sint-Jacobshuis stond op de kasseien langs de weg die je ziet op deze foto. Zie ook het oorlogsmonument voor Saeftinghe bij een vrijheidsboom - bron: Geneanet
Wat weinigen weten is dat toen de Markt heraangelegd werd (in kasseien!) in 1869 ter gelegenheid van het aanleggen van een weg van het dorp van Lissewege naar het Sas van Heist (dit was toen nog Lisseweegs eigendom!) er beslist werd om voor meer ruimte te zorgen. De school moest opnieuw uitgebreid worden en dit gebeurde deels op het erf “de Zetele”. Het gebouw werd aangekocht, net als een aanpalend gebouw (herberg van Jos Duysburgh) om het af te breken. De gevels moesten achteruit.
Het oorspronkelijke gebouw van het Sint-Jacobshuis kwam tot waar je nu het voetpad en gras van de beelden tijdens de kunstbeeldenroute kan zien.
Sinds 1850 was het dus een schoolgebouw, maar in 1871 werd het een winkel en een bakkerij van Constant Vankersschaever via openbare verpachting, wiens graf je nu nog kan bewonderen op het kerkhof.
Het graf van Constant Van Kersschaever op het kerkhof dat nogal barsten vertoont. Zie de bijzondere vorm als een bed van een Romeinse keizer. Op het graf ligt een laurierkrans van de overwinning met een kruis in, samen vormt dit ook het symbool van de zon. Jammer genoeg is de foto van zijn echtgenote gestolen en zijn foto beschadigd.
Daarna zou het nog een meubelwinkel van Frans Wintein geweest zijn (jaren '50-'60).
Volgens ik lees is wat ooit het gebouw van de pelgrims was, nu opgenomen in de Markt en is het huidige gebouw van Sant Yago voornamelijk het oude schoolgebouw dat in 1850 gebouwd werd op het erf van het Sint-Jacobshuis.
Nu kan je er niet meer naar school gaan maar als je darts wilt leren spelen, weet dat je dit kan doen in het oude schoolgebouw uit de negentiende eeuw van Lissewege. Waar het vroeger wellicht verboden was om te babbelen in de klas, heb je nu een praatcafé. De tijd verandert de dingen.
Het oude Jacobshuis op de kaarten
Op de kaart van Ferraris zie je duidelijk dat de ruimte om de Markt op te rijden veel smaller is dan vandaag. Je ziet dus hierop het oorspronkelijke Sint-Jacobshuis.
Lissewege op Ferrariskaart (1777), je ziet duidelijk de nauwere ingang van de Markt en de driehoekige vorm van de markt. Let ook op het kasteel van Lissewege met ommuurde omwalling - bron: KBR
Pittig detail: de kaart om te raadplegen is de kaart van Blankenberge. Daarop staat Lissewege. Het nummer van deze kaart is, jawel, je gelooft het nooit: dertien. Net zoals bij de nummering van de luchtfoto's uit WO I, is dit de tweede kaart waarin Lissewege de nummering verwijst naar dertien.
Kijk ook eens naar het nummer van het Sint-Jacobshuis op de kaart hieronder dertien. Het getal van de kerk.
Geografische kaart via Geoportaal Vlaanderen. Let ook op nummer van de kerk: 832 = 8+2+3 = 13 of de hoogte van de kerktoren in Brugse roedes bron: https://www.vlaanderen.be/geopunt/kaarttoepassingen
De pelgrims logeerden in de dertien om te gaan bidden in een kerk die verwijst naar dertien (is het getal van de liefde, de vrouw en de ingewijden). Voor je de Markt in Lissewege opkomt, passeer je het getal van de ingewijde want je wordt ingewijd in de geheimen van het witte dorp :-).
Het vroegere pelgrimshuis Sint-Jacobshuis is nu gewoon een stuk grond op de Markt, maar de geest van de pelgrims (toeristen) waren nog altijd rond in Sant Yago, want ze zitten op die plaats op het terras.
Yago is overigens een Spaanse jongensnaam die "overwinnaar, bezetter" betekent en ook nog "houder van de hiel/god zal beschermen".
Dat is al een goed teken als je de Markt van Lissewege oprijdt: je wordt beschermd en bent bij een dorp van overwinnaars aangekomen.
Betekenis Sant Yago
Sant is een verouderde vorm van heilig (santo, saint). Je kent wellicht het spreek woord "hij is geen sant in eigen land" (Men is wereldberoemd, maar niet gekend in eigen streek) of "niemand is sant in eigen land" (Men kan nog zo capabel of beroemd zijn, in zijn eigen omgeving worden zijn verdiensten niet erkend). Het is normaal dat je in een naam verwijst naar heiligen, als je denkt dat de abdij van Ter Doest vroeger Thosan (betekenis: "alle heiligen) heette.
Je kan ook denken aan santenkraam, santenboetiek. Santenkraam was een spotnaam voor plekken waar rooms-katholieke heiligenbeelden verzameld werden, bijvoorbeeld in een beeldenwinkel of in een kerk. Dit woord is ontstaan bij de protestanten die het niet hadden voor de heiligenbeelden in de katholieke kerk. Vandaar ook de beeldenstorm die ook in 1586 in Lissewege woedde en de kerk vernielde.
Gelukkig is er nu een andere beeldenstorm in het dorp, nl. de kunstbeeldenroute. "Het kan verkeren" zei Bredero. En zijn er nog andere beelden van heiligen in het dorp zoals het heiligenmuseum.
En omdat we nog altijd santé zeggen als verwijzing naar de godendrank die bier ooit was (lees dit blogartikel over monniken, bier brouwen en hexagram om meer te weten), is de naam Sant Yago meegenomen.
Spanje in Lissewege
Sant Yago verwijst echter natuurlijk naar Santiago de Compostella, het eindpunt van de bedevaart die de pelgrims die in Lissewege ooit kwamen wilden bereiken, want het Spaanse woord is afgeleid van het Hebreeuws voor Sint-Jacobus de Meerdere (Ya'akov), de broer van apostel Johannes, die vereerd wordt in Compostella. Compostella betekent overigens 'veld van sterren', een mooie naam voor een café dat bier schenkt, want het hexagram, de zespuntige ster verwijst naar bier brouwen (je leest in dit blogartikel meer over het hexagram en bier).
Het is opvallend dat er nu een Spaanse naam op de gevel staat, want het Sint-Jacobshuis heeft ooit Spanje (Spaenynne, Spaignen, Spaegnen) geheten:
"KaL 1555 f° 127 r°: es dherberg Spaengnen / KaL 1616 f° 172: het huus toebeh. de gilde van St Jacobs van houdts gheseyt Spaenynne."
"RAB, Br. Vrije reg. 12677 f° 94 v°. De gilde van St. -Jacobs in Liss. geldt jaerljcx art. 2. een huys ende herbergde ghenaemt Spaignen.""KaL. reg.36 p 285, art.2 renten. Jacob Creke over Mr Mathijs vanden Riviere bezet op zijn huis en hofstede groot 22 rn de herbergde ghenaemt Spaegnen, 45e begin Eie."
Hoe toevallig, soms keren oude dingen uit het verleden onbewust terug. Maar laten we het eens over de Sint-Jacobsgilde die er gevestigd was (eigenlijk op wat nu het terras is).
De Sint-Jacobsgilde
Sint-Jacob had in de kerk ooit een altaar aan één van de 4 moerpilaren in de kerk (dit zijn de grote, dikke pilaren in het transept, waar nu het altaar staat). Dit zou in 1644 afgebroken zijn.
Wellicht hing het mooie schilderij van Sint-Jacob toen aan deze moerpilaar. Dit schilderij hangt nu aan de zijkant van de kerk. Wie het goed bekijkt, ziet de kledij van de pelgrims uit de middeleeuwen afgebeeld (schelpen op de mouwen van de mantels, wandelstaf).
Schilderij Sint-Jacob (1665) - Jan Maes - bron: KIK-IRPA
In 1405 werden er al Sint-Jacobsmissen gehouden ter ere van Onze Lieve Vrouw. In dat jaar gaf Jacob Willem van Dudzele een gift voor de Sint-Jacobsmis/-gilde ten gunste van de armen in Lissewege.
Joris Rombout, broer van Walram Rombout en amman van het dorp zou ooit ontvanger van deze gilde geweest zijn.
*Een amman had bestuurlijke en gerechtelijke taken in een gebied en werd meestal benoemd door een graaf. De inhoud van de functie verschilde per gebied. Een amman was een soort burgemeester, ordehandhaver en rechter tegelijkertijd.
Joris Rombout was wellicht de waard of herbergier van het Sint-Jacobshuis want hij staat zo omschreven in een staat van goed uit 1620 van Jacob Gauweloose-Maaiken Vandepitte.
Voor wie nog nooit een rondleiding met mij bijgewoond heeft:
- De grafsteen van Joris Rombout staat buiten aan de zijkant van de kerk
- Volgens Johan Ballegeer is Joris Rombout afgebeeld op het schilderij van Jacob van Oost in de rol van Zacharias (let op de verborgen portefeuille op het schilderij!). Zo kan je nog één van de vroegere herbergiers zien van het Sint-Jacobshuis.
Grafsteen Joost Rombout aan de zijkant van de kerk OLV Bezoeking
Maria bezoekt Elisabeth (1652) - Jacob van Oost - eigen foto - beschrijving zie Erfgoed Brugge. Raadsel: de oude man is volgens Johan Ballegeer in werkelijkheid Joost Rombout, op het schilderij Zacharias de man van Elisabeth, volgens erfgoed Brugge is dit Joachim, de vader van Maria: wie heeft gelijk?
Over de rol van de Sint-Jacobsgilde is niet zoveel te vinden, maar ze zal waarschijnlijk wel ingestaan hebben voor het geven van aalmoezen aan bedevaarders die het niet zo breed hadden met de inkomsten van de Sint-Jacobsmis die gehouden werd aan het Sint-Jacobsaltaar.
Binnenzicht kerk met heiligenbeelden overal - eind 19e eeuw/begin 20e eeuw.Let ook op het tabernakel in zijkapel Maria dat verdwenen is - bron: Universiteit Gent
In 1768 bestond de gilde nog want toen een dorpsmolenaar, Jeannes Vandepitte, overleed staat er in zijn staat van goed te lezen dat er een bedrag van 1 pond en 10 schelling moet gegeven aan de confrerie van de gilde van Sint-Jacob en ook aan de boogschuttersgilde van Sint-Sebastiaan (zie dit artikel).
Later was het Sint-Jacobsaltaar samen met de verering van Sint-Elooi, de patroonheilige van de smeden, terug te vinden aan het zuidelijke zijaltaar, waar nu een altaar gewijd aan Sint-Jozef staat. Er werden toen wekelijks missen gehouden voor Sint-Elooi.
Wie Lissewege bezoekt, kan iets gaan drinken in Sant Yago, het oude schoolgebouw met een terras op de gronden van het oude Sint-Jacobshuis nadat je kennis hebt gemaakt in de kerk en buiten de kerk met de vroegere bewoners.
Je zit er goed want je hebt een bord met een D langs de kant (deus, God) of is het van Duvel, duivel? Het zal wel God zijn voor de 'pelgrims' die Lissewege bezoeken, want er zijn 7 raamopeningen voorzien op de eerste verdieping van het gebouw. Zeven verwijst naar God, naar voltooiing. Je ziet maar zes ramen (je leest meer over de betekenis van het getal zes in dit artikel over de merkwaardigheden van de kapel van Ter Doest en dit artikel over monniken, bier brouwen en het hexagram): het zevende raam, de voltooiing bereik je maar na je bezoek aan het witte dorp Lissewege (de weg naar het licht, lees dit artikel over het lichtfeest en de naam Lissewege). Had ik al vermeld dat de letter Y (Yago) verrijzenis na de dood betekent en correspondeert met de rune Algiz? Om maar te zeggen dat je met symboliek alles kan uitleggen in je leven, zelfs waarom je naar Lissewege op bezoek moet komen :-).
O ja, let als je op het terras zit ook op de letter H op de gevel. Dat verwijst natuurlijk naar het water voor de hulpdiensten (niet naar de wateradres onder de kerk en de Markt), wist je dat H als symbolische betekenis verwijst naar de ladder, de ladder naar meer kennis, de ladder naar de hemel, de Sint-Jacobsladder zoals in Genesis 28:12 (Jacob valt in slaap onder een boom en zit engelen op en neer gaan via een ladder) waar onrechtstreeks ook de kerktoren met zijn wenteltrap naar verwijst (2+8+2+1 = 13 of de lengte in Brugse roedes van de kerktoren).
Niets is wat het lijkt in Lissewege. Dus kom maar eens af.
Denk dan nog eens onder het nuttigen van een drankje op de plaats waar de middeleeuwse pelgrims sliepen aan Joost Rombout, de Sint-Jacobsgilde die armen uit het dorp hielp, bakker en burgemeester Constant Van Kerschaever en de vele anderen die ooit in het witte dorp woonden.
P.S.: Om de vrede in het dorp te bewaren: de andere horecazaken volgen nog met hun eigen speciale geschiedenis. Blijf vooral volgen en schrijf je in op de nieuwsbrief om niets te missen. O ja, waarschuwing voor de horeca in Lissewege: let op wat je aan je gevel hangt of op je terras plaatst, het kan zijn dat ik er een symbolische betekenis aan vast hang :-).
BRONNEN:
ENGLISH, Op beevaart naar Onze Lieve Vrouw van Lissewege, 1930.
BALLEGEER, J., "Topografie van Lissewege, deel II", Rond de poldertorens, 1959, 10-11.
VANDEPITTE, G., "Lisseweegse mengelwaren uit de XIXe eeuw", Rond de poldertorens, 1964, 47-54.
VANDEPITTE, G. "Over het onderwijs te Lissewege in de XIXe eeuw", Rond de poldertorens, 1965, 60-66.
VANDEPITTE, G., "Over de dorpskom van Lissewege en de omgeving (deel 1)", Rond de poldertoresn, 1970, 16-26.
VANDEPITTE, G., "Over de dorpskom van Lissewege en de omgeving (2)", Rond de poldertorens, 1970, 75-89.
VANDEPITTE, G., "Toponiemen te Lissewege", Rond de poldertorens, 1988, 177-183.
VANDEPITTE, G., "Sterven en begraven, hemel of hel", Rond de poldertorens, 1995, 51-60.
https://historiek.net/hele-santenkraam-betekenis-herkomst/121729/
https://en.wikipedia.org/wiki/Santiago_(name)https://nl.wikipedia.org/wiki/Amman_(functie)https://gw.geneanet.org/derdelinckxa?n=van+kersschaever&oc=&p=constant
www.visitlissewege.be/rondleidingen
https://visitlissewege.be/wat-betekent-thosan-de-oude-naam-van-de-abdij-ter-doest/
https://visitlissewege.be/bezoekerscentrum-en-heiligenmuseum-lissewege/
https://nl.wikipedia.org/wiki/Amman_(functie)
https://visitlissewege.be/boogschuttersvereniging-st-sebastiaan/
